Bezprawne odliczanie VAT

Podstawą do odliczenia podatku naliczonego od dokonanego nabycia towarów i usług jest faktura z wyszczególnioną kwotą podatku VAT spełniająca również inne wymagania formalne określone w ustawie o VAT. Niedopełnienie ich może skutkować brakiem prawa do odliczenia VAT naliczonego.

Do najczęstszych przyczyn braku możliwości odliczenia VAT-u należą:

1. Faktura wystawiona przez podmiot nieistniejący
Art. 88 ust. 3a pkt 1 lit. a) ustawy o VAT, wyłącza odliczenie VAT z faktur, faktur korygujących, dokumentów celnych oraz duplikatów faktur wystawionych przez podmiot nieistniejący.

Tutaj warto pamiętać, że podmiot nieistniejący to nie tylko podmiot, który fizycznie nie istnieje, ale także taki, który został zarejestrowany na podstawie niedokładnych, nieprawdziwych bądź nieaktualnych danych. Podmiot fikcyjny to również taki, który nie spełnia obowiązków podatkowych, tzn. nie składa deklaracji, nie wykazuje podatku należnego oraz nie odprowadza go do US.

2. Czynności niepodlegające opodatkowaniu
Nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku (art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT) – nawet jeśli sprzedawca wystawi fakturę z wyszczególnioną kwotą VAT, a transakcja ta jest z niego zwolniona lub nie podlega opodatkowaniu, to w przypadku uregulowania przez nabywcę wartości całej faktury wraz z podatkiem, to nie ma on prawa do odliczenia podatku naliczonego od należnego.

3. Transakcje niezgodne ze stanem faktycznym
Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 4 ustawy o VAT, faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:

a) stwierdzające czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,

b) podające kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,

c) potwierdzające czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) – w części dotyczącej tych czynności

– nie są podstawą do odliczenia podatku naliczonego.

Faktury, które zostały wystawione na czynności, które nie miały miejsca określane są jako tzw. „puste” faktury.

W tym zakresie wątpliwość może budzić przepis pozwalający na wystawienie faktury na 30 dni przed datą sprzedaży. Skoro do czynności jeszcze nie doszło, a zawsze jest ryzyko że może się ona nie wydarzyć, to taki dokument może okazać się „pustą” fakturą. Aby temu zapobiec, konieczne jest poprawne zaewidencjonowanie sprzedaży, czyli wraz z chwilą powstania obowiązku podatkowego.

4. Faktury wystawione przez nabywcę bez zgody sprzedawcy

Zgodnie z art. 106d ust. 1 ustawy o VAT, podmiot, o którym mowa w art. 106b ust. 1 pkt 1 (tj. podatnik podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub osoba prawna niebędąca podatnikiem) nabywający towary lub usługi od innego przedsiębiorcy, może wystawiać w jego imieniu i na jego rzecz faktury dokumentujące:

1) dokonanie sprzedaży przez podatnika na rzecz tego podmiotu,
2) otrzymanie należności, o której mowa w art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy, oraz
3) dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2 lit. b)

– jeżeli wcześniej zawarli umowę w sprawie wystawiania faktur w imieniu i na rzecz tego podatnika (przedsiębiorcy), w której została określona procedura zatwierdzania poszczególnych faktur przez podatnika dokonującego tych czynności.

Ustawodawca dopuścił więc dowolność wyboru strony wystawiającej fakturę. Jednak w przypadku kiedy to nabywca miałby wystawiać dokument, wymagana będzie odpowiednia umowa pomiędzy stronami. Bez takiego porozumienia VAT naliczony nie będzie mógł być odliczony.

5. Faktury na czynności opodatkowane bez wykazanej kwoty podatku

Na podstawie art. 88 ust. 3a pkt 7 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku, gdy wystawiono faktury, w których wykazana została kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.

Mowa tutaj o fakturach z odwrotnym opodatkowaniem. Mechanizm ten odnosi się do towarów wskazanych w załączniku nr 11 do ustawy oraz sytuacji łącznego spełnienia przesłanek wynikających z art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT.

Sprzedawca towarów objętych odwrotnym obciążeniem nie wykazuje na fakturze kwoty podatku, a jedynie podaje informację, że zobowiązanym do rozliczenia VAT – zgodnie z art. 106e ust. 1 pkt 18 ustawy o VAT – jest nabywca (zamieszcza na fakturze zwrot „odwrotne obciążenie”). Rozliczenie VAT przez nabywcę polega natomiast na wykazaniu w deklaracji VAT zarówno VAT należnego, jak i naliczonego (przy założeniu, że zakup związany jest z wykonywaniem czynności opodatkowanych).